Inleiding

Bestuurlijke hoofdlijn
De bestuursrapportage (burap) brengt in beeld of Zaanstad op weg is om de doelen te bereiken die het college en de raad hebben opgenomen in de begroting. De burap 2016 laat zien dat Zaanstad goed op koers ligt.

Zaanstad heeft een stabiele financiële situatie. Voor het eerst sinds een aantal jaar heeft de gemeente geen structurele tekorten. Dit leidt er toe dat Zaanstad niet continue hoeft te reageren op externe ontwikkelingen, zoals maatregelen die vanuit het Rijk worden opgelegd.

Wel ziet het college, zoals genoemd in de kadernota, dat externe ontwikkelingen en de complexiteit van de transformaties, op onderdelen vragen om versnelling of intensivering van onze inzet. Om deze versnelling en intensivering mogelijk te maken, heeft het college op onderdelen meer middelen nodig. In deze burap doen wij de raad daarom voorstellen om in sommige gevallen deze extra middelen nog voor dit jaar ter beschikking te stellen.

Economisch herstel zet voorzichtig door
Het eerste half jaar van 2016 laat zien dat het economisch herstel van de laatste paar jaar voorzichtig doorzet, maar wij zitten nog niet op het niveau van 2006. Zorgelijk is dat desondanks de werkloosheid blijft toenemen. De eerste helft van 2016 zien wij dat steeds meer bedrijven zich willen vestigen in Zaanstad. De bouw trekt aan en de ontwikkelingen komen weer op gang, Zaanstad  heeft bijvoorbeeld dit jaar vier riviercruiseschepen ontvangen. We zijn blij met de opening, eind mei, van een VVV in Inverdan.

Het bevorderen van de werkgelegenheid vraagt extra aandacht en een gezamenlijke inspanning van bedrijven, onderwijs en gemeente. Ondanks dat de economie voorzichtig aantrekt, profiteert niet iedereen van het economisch herstel. Als de huidige ontwikkeling zich doorzet is de verwachting dat het aantal uitkeringen voor 2016 op 4.300 uitkomt.  Om dit te beperken is de samenwerking met werkgevers dit jaar geïntensiveerd. Mede hierdoor zijn dit jaar 194 mensen aan een baan geholpen, waaronder 37 jongeren. De gezamenlijke inspanningen om nog meer mensen aan het werk te krijgen hebben we vastgelegd in de Strategische Agenda Werkgelegenheid.

De vestiging van nieuwe bedrijven, de toename van initiatieven voor de bouw en de toename van het aantal uitkeringen levert meer werk op voor de organisatie. Dit betekent dat Zaanstad keuzes moet maken om kansen kunnen pakken. Om geen kansen mis te lopen, stellen we voor de capaciteit van de organisatie op onderdelen te vergroten.

In gesprek met partners; inwoners, bedrijven en maatschappelijke organisaties
De gemeente realiseert meer en meer samen met de Zaanse samenleving. We werken meer en vaker met partners in netwerken. In het kader van MAAK.Zaanstad ontstond een dialoog met inwoners, ondernemers, raadsleden en bestuurders over hun toekomstideeën op vier gebieden: wonen, bereikbaarheid, economie en toerisme, en arbeidsmarkt en onderwijs. Door middel van een prijsvraag (zogenaamde City Challanges) hebben inwoners, bedrijven en organisaties hun ideeën aangedragen voor verschillende maatschappelijke vraagstukken. Hiermee gaan we nu aan de slag.

De wijkteams hebben verantwoording afgelegd in hun eigen wijk door wijkgesprekken met inwoners en wijkpartners over de resultaten en leerpunten van de decentralisaties te organiseren. De uitkomsten uit de verschillende wijkgesprekken zijn samengebracht in een gesprek in het gemeentehuis (het festival van de verantwoording).

De ambitie om in 2020 een klimaatneutrale gemeente te zijn, vraagt een sterke netwerksamenwerking. Het realiseren van de ambitie kan alleen lukken in een intensieve samenwerking van de gemeente met andere overheden, inwoners, bedrijven en maatschappelijke organisaties.

Opvang vluchtelingen
2015 stond in het teken van de opvang van vluchtelingen. In 2016 verschuift de aandacht naar een goede start voor vergunninghouders die zich als nieuwe inwoners van Zaanstad  in onze stad vestigen. Voor de huisvesting van vergunninghouders in Zaanstad zoeken we creatieve oplossingen, zoals woningdelen waarbij twee of drie alleenstaande vergunninghouders een woning delen.

Voorbereiding op nieuwe ontwikkelingen
De regio en het bestuurlijke krachtenveld daaromheen zijn in beweging. Het aandachtsgebied van de samenwerking verschuift van de Stadsregio Amsterdam naar de Metropoolregio Amsterdam. De democratische legitimatie en rol van de raden en staten in de samenwerking heeft veel aandacht en werken we de komende periode verder uit. De komst van de Omgevingswet is een belangrijke opgave voor de Nederlandse gemeenten. Deze treedt naar verwachting eind 2018 in werking. De verandering en de implementatie zijn van een dergelijke omvang, dat een goede voorbereiding nodig is. Hiervoor wordt een implementatieplan Omgevingswet opgesteld.

1. Financiële analyse

Tabel 1                   x 1.000

De burap laat een verwacht nadeel zien van 6,1 mln. De belangrijkste ontwikkelingen die dit resultaat veroorzaken zijn:

• Het verdeelmodel van de rijksbijdrage Participatiewet (BUIG) is aangepast. De ontwikkeling van het macrobudget, de verandering van het verdeelmodel en de actualisatie van de aantallen bijstandsgerechtigden leiden tot een daling van de inkomsten (4.290). Hierover stuurde het college in oktober 2015 een raadsinformatiebrief. Op dit moment wordt gewerkt aan een nieuw verdeelmodel voor de BUIG die per 1 januari 2017 moet ingaan. De consequenties voor onze gemeente weten we waarschijnlijk eind september.
• Met de invoering van het Individueel Keuze Budget (IKB), is het wettelijk bepaald dat gemeenten in 2017 niet de reguliere twaalf maanden maar negentien maanden vakantiegeld uitbetalen, omdat de cao met zich meebrengt dat het vakantiegeld vanaf 1 januari 2017 in een kalenderjaar wordt opgebouwd en op ieder moment in het jaar is op te nemen. Het vakantiegeld beslaat daarmee de periode juni 2016 tot en met december 2017. Conform de uitspraak van de Commissie BBV zijn we verplicht voor het deel 2016 een incidentele verplichting op te nemen in 2016 (2.600).
• In de september- , december- en meicirculaire is de gemeente door het ministerie van Financiën geïnformeerd over de omvang en de verdeling van de algemene uitkering, de integratie-uitkering Sociaal Domein en de decentralisatie- en (overige) integratie-uitkeringen voor het jaar 2015, 2016 en de volgende jaren. Bruto brengt dit voor 2016 een lagere algemene uitkering met zich mee (346). Het netto-effect, na aftrek van de lagere lasten, laat in 2016 echter een voordeel zien (-1.212). Deze lasten worden begroot bij de desbetreffende programma’s. De verdeling van de gelden voor Beschermd Wonen is aangepast naar aanleiding van een verdiepend onderzoek (1.833) en in afwachting van een nieuw objectief verdeelmodel. In programma 3 zijn de lagere lasten voor Beschermd Wonen opgenomen (-1.833).

Tabel 2                            x 1.000

• De druk op de interne organisatie is groot. Dat wordt met name veroorzaakt door externe ontwikkelingen en de complexiteit van de transformaties, zoals de nieuwe Jeugdwet, Participatiewet, Omgevingswet en binnenstedelijk bouwen. Dit raakt niet alleen de capaciteit in het primaire proces, maar ook de ondersteunende werkzaamheden. Voorbeelden hiervan zijn de extra inzet bij inkoop en financiën voor de drie decentralisaties, extra capaciteit bij P&O voor werving en selectie van nieuwe medewerkers, extra capaciteit omgevingsplannen door de complexiteit van binnenstedelijk bouwen en de extra advieswerkzaamheden bij havens en vaarwegen. Het ziekteverzuim stijgt in de organisatie (zie hoofdstuk 3). Dit lijkt samen te hangen met de toenemende werkdruk in de organisatie. Voorbeelden waar het ziekteverzuim, die uiteenlopende redenen kennen, niet meer opgevangen kan worden in de bestaande capaciteit zijn bij de sector Control en het vergunningencentrum. Het totaal aan capaciteitsknelpunten bedraagt bijna € 1,2 mln. (1.168). Voor de capaciteit die nodig is om de extra taken op een goede manier uit te voeren zal het college met voorstellen komen bij de begroting. Het college zal alles doen om het ziekteverzuim de komende periode weer te verminderen.
• De afgelopen jaren is bij Stedelijke Ontwikkeling fors op de capaciteit bezuinigd, omdat sprake was van vraaguitval. Inmiddels trekt de markt weer aan en is in toenemende mate vraag naar gemeentelijke diensten. In de kadernota is daar al op geanticipeerd met het verzoek om extra capaciteit om aan deze vragen te kunnen voldoen. Om het momentum niet te verliezen, is het noodzakelijk dat al in 2016 op onderdelen wordt geïntensiveerd op het gebied van Stedelijke Ontwikkeling. Daar zijn al veel voorstellen voor gedaan bij het college dit jaar. De totale omvang bedraagt bijna € 1,1 mln. (1.080). Onderstaand overzicht biedt een specificatie van deze intensiveringen.

Tabel 3                            x 1.000

• Binnen het programma Jeugd en zorg worden de budgetten opnieuw ingericht zodat de budgetten beter gevolgd kunnen worden. Dat leidt binnen het programma tot voor- en nadelen. Deze zijn per saldo neutraal, omdat de bedragen worden gedekt uit het voor dat doel  gevormde stuurbudget.

Tabel 4                            x 1.000

• De belangrijkste meevallers zijn een vrijval uit de reserve stadhuis door lagere rentekosten (-1.279), een bijstelling van de kapitaallasten als gevolg van de realisatie van de investeringen in 2015 (-1.055), een subsidie Europees Sociaal Fonds (ESF) voor reeds gemaakte kosten (-376) en een positief financieel resultaat bij de Vrzw (-231).